Zajęcia logopedyczne odbywają się we wtorki i czwartki godz. 8:00-13:00.

mail kontaktowy do Pani Malwiny Więcek-Pogodały mwpogodala@przedszkole19.zabrze.pl

Smakołyki na języki- usprawnianie narządów mowy przy użyciu artykułów spożywczych

Ćwiczenia logopedyczne, a ściślej mówiąc, ćwiczenia aparatu artykulacyjnego czy ćwiczenia oddechowe, to dla wielu dzieci ogromne wyzwanie. Wymagają skupienia, zaangażowania i precyzji. To od systematyczności w ich wykonywaniu zależy, jak długo będzie trwała terapia i czy zakończy się sukcesem. Niekiedy potrzeba długiego czasu, aby pojawił się oczekiwany rezultat.

Ćwiczenia logopedyczne są szczególnie trudne dla dzieci z deficytem uwagi i łatwo dekoncentrujących się, ale także dla nadmiernie ruchliwych czy mających problem z naśladowaniem działań logopedy. Niektóre dzieci niezwykle trudno skłonić do współdziałania. Wykonują ćwiczenia niechętnie, niedbale czy w ogóle odmawiają współpracy. Czasem wymaga to wzniesienia się na wyżyny kreatywności. W kontakcie jeden na jeden można zaproponować dziecku naprawdę wiele. Każde, nawet trudne i wymagające precyzji ćwiczenie, można wpisać w ciekawą historię, zabawę, grę planszową. Wystarczy dobrze poznać małego pacjenta – co lubi, czym się interesuje, co jest dla niego atrakcyjne. Na bazie tej wiedzy można przygotować wartościowe, zachęcające do podjęcia trudu zajęcia. Czy to dinozaury, czy samochody wyścigowe, czy tęczowe jednorożce – tak naprawdę wszystko może stać się ich bazą. Pierwszym, najważniejszym zadaniem logopedy jest zbudowanie dobrej relacji z dzieckiem, która stanie się punktem wyjścia do dalszej wspólnej, wytężonej pracy. Przygotowywane materiały, oprócz wpisywania się w zainteresowania dziecka, powinny być również odpowiednie do jego potrzeb i możliwości rozwojowych.

Pomoce z kuchennej szafki

Co jeszcze może zrobić logopeda, by zachęcić dziecko do mozolnych ćwiczeń przed lustrem? Jak sprawić, by mechaniczne powtarzanie ruchów i układów zamieniło się w radosną zabawę przynoszącą oczekiwane efekty? Odpowiedzią na te pytania są ćwiczenia z artykułami spożywczymi. W każdym domu znaleźć można natomiast chrupki, płatki śniadaniowe, wafle, marchewkę, żelki, lizaki czy słodkie smarowidła. Produkty te można kupić w każdym sklepie spożywczym. Są łatwo dostępne, a dzieci je znają, lubią, czasem wręcz za nimi przepadają. Bez większych problemów można również nabyć akcesoria potrzebne do ćwiczeń, takie jak rurki czy słomki, plastikowe lub papierowe talerzyki czy kubeczki.

Płatki śniadaniowe i lekkie produkty

Propozycja ćwiczeń przy użyciu produktów żywnościowych jest ciekawą alternatywą dla tradycyjnych ćwiczeń usprawniających narządy mowy, które dziecko do tej pory wykonywało. Co jest zatem najbardziej przydatne do tego typu ćwiczeń? Na pewno pomocne są wszelkiego rodzaju płatki śniadaniowe. Najlepsze są te mniejsze, łatwo rozpuszczające się w buzi. Umieszczone na czubku języka, przyklejone odrobiną śliny, mogą wędrować w różne miejsca jamy ustnej, czy to w kierunku wargi górnej, dolnej, kącików ust czy na wałek dziąsłowy. Dziecko może próbować utrzymać płatek, ale też inne lekkie produkty, takie jak ryż preparowany, chrupki kukurydziane, kawałeczek wafla, andruta, na czubku języka uniesionym do wałka dziąsłowego. W takiej pozycji, przy zamkniętych ustach, język może dociskać produkt do podniebienia, aż ten rozpuści się i zniknie. Taka zabawa przynosi dzieciom dużo radości. Dziecko musi utrzymać odpowiednie napięcie i położenie języka. To świetne ćwiczenie pionizacji języka i sposób na wzmacnianie jego mięśni. To również doskonałe ćwiczenie prawidłowego połykania. Lekkie produkty spożywcze nadają się także do ćwiczeń oddechowych. Dziecko może zdmuchiwać wysypane na talerzyk lekkie produkty przy użyciu słomki lub po prostu buzią, pamiętając o prawidłowym torze oddechowym, czyli wdech nosem, a wydech ustami. Lekkie płatki czy kawałeczki chrupek można przenosić za pomocą słomki z talerzyka na talerzyk lub do kubeczka, układać z nich różne wzory, wypełniać puste pola na przygotowanych wcześniej obrazkach. Nagrodą za wykonanie zadania jest oczywiście zjedzenie produktu, z którym się ćwiczyło.

Smarowidła i lizaki

Wiele radości sprawiają dzieciom zabawy z wykorzystaniem różnych smarowideł. Można posłużyć się kremami czekoladowymi czy orzechowymi, dżemami, miodem, a nawet serkami homogenizowanymi czy bardziej gęstymi jogurtami, w zależności od preferencji smakowych dziecka. Smarowidła są bardzo wdzięcznym materiałem do pracy. Można nimi posmarować wargi, kąciki ust, wałek dziąsłowy czy podniebienie. Można jedynie czubek języka, który następnie robi kropeczki, pieczątki, kółeczka czy paski, na przykład na podniebieniu, a następnie całym szerokim językiem zlizywać namalowany. Do wszystkich działań można układać ciekawe historie związane z wybranym zwierzątkiem, osobą czy rzeczą. Na przykład dziecko maluje czubkiem języka pręgi tygrysa na podniebieniu lub kropeczki biedronki czy muchomora, „wkręca śrubkę” w wałek dziąsłowy i wiele innych. Najlepiej, gdy dziecko nakłada smarowidło na wybrane miejsce własnym paluszkiem. Dzięki zlizywaniu kremu czy dżemu z różnych miejsc w obrębie jamy ustnej można ćwiczyć pionizację języka, wzmacniać jego mięśnie, poprawiać ruchomość czubka języka, uwrażliwiać i wzmacniać wargi. Uwielbianymi przez dzieci ćwiczeniami są także te przy użyciu lizaka w kształcie kulki. Można nim masować ułożony płasko na dnie jamy ustnej język, policzki lub wargi. W ten sposób uwrażliwia się te miejsca. Dziecko może oblizywać posmarowane lizakiem wargi, ćwicząc tym samym mięśnie języka. Bardzo lubianą przez dzieci propozycją jest zabawa w „siłowanie się”, dzięki której doskonale wzmacnia się mięsień okrężny warg. Lizak-kulkę należy umieścić w przedsionku jamy ustnej. Zadaniem dziecka jest utrzymać lizak w buzi, podczas gdy dorosły próbuje go wyjąć, ciągnąc za patyczek. Można wykonywać to ćwiczenie w kilku seriach, zwiększając siłę ciągnięcia. Wszystko zależy od możliwości dziecka. Jest jeszcze wiele innych produktów, których można użyć do ćwiczeń usprawniających narządy mowy. Mogą to być o różnym stopniu twardości żelki, gęste napoje, woda, kisiel, budyń i lody. Do ćwiczeń mogą również posłużyć różne owoce czy twarde warzywa, takie jak marchewki, kalarepy, jabłka, rzodkiewki itd. Te ostatnie doskonale sprawdzą się do ćwiczeń prawidłowego odgryzania, gryzienia i żucia.

Propozycje ćwiczeń z produktami spożywczymi: płatki śniadaniowe, wafle, andruty, ryż preparowany, chrupki kukurydziane

SIŁACZ – twój język to siłacz, który podnosi ciężary. Umieść na czubku języka na przykład okrągły płatek i podnoś go (w kierunku wałka dziąsłowego). Otwórz szeroko buzię i nie ruszaj dolną szczęką. Ile razy twój język zdoła podnieść ciężar?

MAGIK – twój język to magik, który potrafi robić różne sztuczki. Umieść na czubku języka płatek lub kawałek wafla i podnieś go (w kierunku wałka dziąsłowego). Zatrzymaj tam czubek języka i dociśnij. Jeśli potrafisz, zamknij usta. Po chwili otwórz buzię i pokaż, co się stało z płatkiem. Nie ma go? Gratuluję kolejnej udanej sztuczki! Jeśli jesteś już doświadczonym magikiem, możesz próbować na przemian raz dociskać płatek do podniebienia, raz odpoczywać i tak kilka razy.

WINDA – twój język to winda, która jedzie w górę i w dół. Umieść na czubku języka płatek lub kawałek wafla i podnieś go w kierunku nosa (winda jedzie do góry), a następnie skieruj w dół, na brodę (winda jedzie w dół). Bądź ostrożny, abyś nie zgubił pasażera! Smarowidła: kremy czekoladowe lub orzechowe, dżemy, miód

PRĘGI TYGRYSA – posmaruj czubek języka smarowidłem i maluj na podniebieniu pręgi tygrysa. Pamiętaj, aby pasy pokryły dokładnie całą jego powierzchnię, buzia niech będzie otwarta, a dolna szczęka nieruchoma.

OGON PAWIA – posmaruj smarowidłem górną wargę i połóż na niej szeroki język. Postaraj się rozłożyć go tak, jak paw rozkłada swój wspaniały ogon, niech jego boki dotykają kącików ust. Przytrzymaj język w tej pozycji przez kilka sekund. Następnie zlizuj smarowidło delikatnymi ruchami.

KROPKI BIEDRONKI – posmaruj czubek języka smarowidłem i maluj na podniebieniu kropki biedronki. Pamiętaj, aby kropki pokryły dokładnie całą jego powierzchnię, buzia niech będzie otwarta, a dolna szczęka nieruchoma.

POCZTOWE PIECZĄTKI – wariant I: Posmaruj czubek języka smarowidłem i przybijaj pieczątki na papierowym lub plastikowym talerzyku. Wariant II: Posmaruj górną i dolną wargę smarowidłem, następnie zrób dzióbek i przybijaj pieczątki na papierowym lub plastikowym talerzyku.

Wpływ niedrożności nosa na rozwój mowy

Z logopedycznego punktu widzenia prawidłowe oddychanie ma istotne znaczenie dla kształtowania się mowy dziecka. Powinno się ono odbywać przez nos i przy zamkniętych ustach.

Przepływające przez nos powietrze ulega ogrzaniu, częściowemu oczyszczeniu oraz nawilżeniu, dzięki czemu rzadziej pojawiają się infekcje górnych dróg oddechowych. Pierwszy oddech w życiu dziecka to także początek kształtowania się narządu żucia oraz rozwoju twarzoczaszki. Tylko taki tor oddechowy zapewnia właściwy rozwój aparatu artykulacyjnego. Zaburzenia drożności nosa u dzieci stanowią ważny problem kliniczny. Prawie każdy stan chorobowy jam nosa może powodować utrudnienie przepływu powietrza przez ten odcinek drogi oddechowej.

Najczęstszymi przyczynami upośledzenia drożności nosa są infekcje wirusowe górnych dróg oddechowych (przeziębienie) oraz alergie połączone z przerostem migdałka gardłowego i przewlekłym zapaleniem błony śluzowej nosa i zatok.

Mimo odmiennych przyczyn objawy następstw niedrożności nosa są zbliżone: oddychanie przez usta, problemy z przyjmowaniem posiłków, chrapanie, zaburzenia snu oraz wydzielina w nosie. U dzieci w wieku przedszkolnym w wyniku przewlekającego się upośledzenia przepływu powietrza przez nos może pojawić się niedosłuch, a w konsekwencji opóźniony rozwój mowy. Niestety z moich obserwacji wynika, że coraz więcej dzieci rozpoczyna edukację przedszkolną ze zdiagnozowanym opóźnieniem rozwoju mowy. Dlatego szczególnie należy zwrócić uwagę, czy u tych dzieci występuje problem niedrożności nosa, aby wyeliminować go jako jedną z przyczyn nieprawidłowego rozwoju mowy. Częste infekcje górnych dróg oddechowych i niedrożność nosa mogą być również przyczyną wykształcenia się nawykowego oddychania przez usta, co generuje kolejne kłopoty. Konsekwencji nieprawidłowego oddychania przez usta jest wiele, np.

• słaby mięsień okrężny ust – jest on pierwszym widocznym objawem nieprawidłowego oddychania; takie dzieci stale widywane są z otwartymi ustami, wiotkość ta sprawia problemy przy jedzeniu, piciu, ale także przy nauce mówienia;

• nieprawidłowa pozycja spoczynkowa języka – tor powietrza podczas oddychania ustami uniemożliwia pionizację języka, co z kolei prowadzi do powstawania wad wymowy, a także do utrwalenia się nieprawidłowego sposobu połykania;

• wady zgryzu – uchylone usta powodują opadanie języka, co z kolei daje takie objawy, jak zwężenie dolnego łuku zębowego, tyłozgryz, zmiany w stawie żuchwowo-skroniowym;

• obniżona sprawność narządów artykulacyjnych;

• wady wymowy – nieprawidłowa pozycja spoczynkowa języka i brak pionizacji prowadzić mogą do międzyzębowej realizacji głosek: „t”, „d”, „n”, a także głosek szeregu syczącego: „s”, „z”, „c”, „dz”; brak pionizacji języka powoduje nieprawidłową realizację głosek: „sz”, „ż”, „cz”, „dż”, „r” oraz „l”;

• zwiększenie ilości infekcji górnych dróg oddechowych– powietrze wdychane przez usta nie jest dostatecznie oczyszczone i nagrzane;

• niedostateczny rozwój mięśni klatki piersiowej;

• niska koncentracja uwagi.

Częste i przewlekłe infekcje górnych dróg oddechowych są przyczyną wykształcenia się nieprawidłowego sposobu oddychania przez usta, a za tym może iść pojawienie się wady wymowy w postaci seplenienia. Wówczas język automatycznie „wypływa” przez ciągle otwartą buzię. Z doświadczenia wiem, że takie oddychanie utrwala się niestety jako nawyk, który ciężko zmienić. Lepiej zapobiegać takim sytuacjom, podejmując wczesne próby nauki wydmuchiwania nosa. Wydmuchiwanie nosa jest czynnością, która sprawia dzieciom wiele trudności. Zwykle opanowanie tej umiejętności nie nastąpi z dnia na dzień, dlatego warto zastosować kilka strategii. Najlepiej zacząć, gdy dziecko jest zdrowe i nie ma żadnej infekcji, ponieważ nauka w trakcie przeziębienia może sprawić więcej kłopotu i dziecko może się tylko zniechęcić. Nauczenie dziecka nowej umiejętności nie musi być nudne, wystarczy kilka zabawnych sposobów, aby dziecko opanowało tę umiejętność.

Cały proces należy zacząć od nauki dmuchania ustami. Przygotowujemy talerzyki, na których układamy piórka, watę, pociętą bibułę, serpentyny, kolorowe pomponiki lub inne lekkie akcesoria. Zaczynamy od dmuchania ustami i obserwacji, co się stanie z tymi przedmiotami, gdy się na nie dmuchnie. Naukę dmuchania ustami można również rozpocząć od dmuchania baniek mydlanych, dmuchania papierowych statków podczas kąpieli, robienia bąbelków w szklance wody z wykorzystaniem słomki, dmuchania dmuchawców w trakcie spaceru, dmuchania na wiatraczek, zdmuchiwania świeczek. Po serii zabaw z dmuchaniem ustami przystępujemy do zabaw z dmuchaniem nosem. Unosimy talerzyk z piórkami (lub innymi lekkimi elementami) do nosa dziecka i prosimy, by zrobiło wdech, zamknęło usta, po czym wykonało mocny wydech nosem (można położyć palec na ustach dziecka, aby pokazać, że potrafi wydmuchnąć powietrze nosem).

Kluczowe jest, by nauka wydmuchiwania nosa odbywała się w wesołej atmosferze. Można także zorganizować wyścig, kto pierwszy przesunie piórko lub skrawek papieru po stole. Ciekawą zabawą, która podoba się dzieciom, jest zabawa z lusterkiem. Należy poprosić dziecko, aby jednym paluszkiem przycisnęło sobie skrzydełko nosa i wydmuchiwało powietrze z drugiej dziurki. Efektem będzie para pojawiająca się na szklanej tafli.

Gdy nadejdzie konieczność oczyszczenia niedrożnego nosa, wystarczy odwołać się do doświadczeń zdobytych wcześniej podczas zabaw i ćwiczeń oraz zaprezentować technikę wydmuchiwania nosa. Na rynku dostępne są chusteczki, które mogą się okazać dla dzieci niezwykle atrakcyjne ze względu na ich wzór (np. z postaciami z bajek, zwierzątkami). Dzięki ich użyciu czynność wydmuchiwania nosa może się okazać dla dziecka atrakcyjna. Kiedy dziecko jest już gotowe, aby wydmuchać nos z użyciem chusteczki, należy pamiętać, że najpierw powinno się oczyścić jedną dziurkę, a dopiero później drugą (zatykamy dziurki naprzemiennie). Dmuchanie z obu dziurek jednocześnie sprawi, że wzrośnie ciśnienie w nosie, a w konsekwencji wydzielina może trafi ć do zatok, co spowoduje stan zapalny. To ważne, by dziecko pamiętało, że po zakończeniu oczyszczania nosa, należy wyrzucić chusteczkę oraz umyć dłonie.

Źródło artykuł BLIŻEJ PRZEDSZKOLA 7-8.250-251/2022 Agnieszka Jeske

„JAK MÓWI MOJE DZIECKO?” – krótkie podsumowanie jak rozwija się mowa dziecka na poszczególnych etapach

Trzeci rok życia dziecka

Prawidłowo rozwijające się dziecko:

• zaczyna budować zdania, na początku proste, dwu-, trzywyrazowe, a następnie dłuższe, złożone z czterech, pięciu słów

• pod koniec trzeciego roku życia potrafi zbudować poprawne zdania pojedyncze rozwinięte i złożone

• zadaje pytania i przeczy

• odmienia wyrazy, na początku rzeczowniki przez przypadki – zaczyna od mianownika, biernika i dopełniacza, a następnie używa narzędnika, miejscownika i celownika

• dość często błędnie odmienia wyrazy (popełnia błędy fleksyjne)

• przestaje mówić o sobie w trzeciej osobie na rzecz pierwszej osoby, ale zaimek osobowy „ja” pojawia się dopiero w czwartym roku życia

• używa zaimka moje

 • używa wielu rzeczowników, czasowników, a także innych części mowy, choć w mniejszym stopniu, na przykład przymiotników

• nie używa jeszcze rzeczowników oznaczających pojęcia abstrakcyjne, takich jak miłość, radość

 • posługuje się około 1000 słów

 • w swoim zasobie głosek posiada samogłoski [a], [o], [u], [i], [e], [y], spółgłoski [m], [p], [b], [f], [w], [t], [d], [n], [k], [g], [h], [l], [ś], [ź], [ć], [dź], [ń] oraz samogłoski półotwarte [j], [ł]

• może upraszczać i skracać wyrazy, a głoski trudniejsze zastępować łatwiejszymi, na przykład [k], [g] może zastępować głoskami [t], [d]; głoski [s], [z], [c], [dz] oraz [sz], [ż], [cz], [dż] głoskami [ś], [ź], [ć], [dź]; a głoskę [r] głoskami [l] lub [j]

Czwarty rok życia dziecka

Prawidłowo rozwijające się dziecko:

• posługuje się coraz dłuższymi zdaniami, zbudowanymi z podmiotu i orzeczenia oraz przydawek, okoliczników i dopełnień

• dysponuje pełnym zakresem zdań złożonych

• coraz lepiej się orientuje w różnicach miedzy przeszłością, teraźniejszością oraz przyszłością

• zaczyna rozumieć relacje czasowe, na przykład przed obiadem, po kolacji, po kąpieli, ale rzadko się nimi posługuje

• do określania czasu najczęściej używa przysłówków, takich jak wczoraj, jutro, już

• zadaje bardzo dużo pytań, zwłaszcza tych rozpoczynających się od słowa dlaczego

• używa coraz więcej rzeczowników, czasowników, jak również

• posługuje się pojęciami abstrakcyjnymi oraz czasownikami nazywającymi czynności woli, takimi jak daj, chce, wolno, trzeba, zabronić, za pomocą których może wpływać na zachowanie osób ze swojego otoczenia

• wymawia głoski [s], [z], [c], [dz]

• w swoim słowniku czynnym posiada około 1500 wyrazów

Piaty rok życia dziecka

Prawidłowo rozwijające się dziecko:

• kształtuje umiejętność narracji – relacjonuje, co się wydarzyło w przedszkolu, na placu zabaw, w sklepie czy u babci

• opowiada, co się działo w niedalekiej przeszłości, a także co nastąpi w bliskiej przyszłości

• opowiada, co widzi na obrazku

• tworzy najwięcej neologizmów słowotwórczych, czyli nowych, oryginalnych słów, zbudowanych na wzór innych, na przykład czesak, czyli grzebień; gotowacz, czyli kucharz; pilnowaczka, czyli opiekunka; dowodzą one jego kreatywności i aktywności językowej

• pyta dorosłych: Jak się to mówi?

• opisuje cechy przedmiotów, ich przeznaczenie i funkcje

• wyjaśnia znaczenie słów, rozumie i samodzielnie buduje proste definicje oraz zagadki

• stosuje nazwy ogólne nazywające kategorie nadrzędne typu jedzenie, picie, zabawki, ubranie, meble

• rozumie oraz nazywa stosunki przestrzenne i czasowe

• realizuje samogłoski nosowe [a], [e]

• wymawia głoski [sz], [z], [cz], [dz], chociaż w mowie spontanicznej zdarza się, że są zastępowane głoskami [s], [z], [c], [dz]

• niekiedy wymawia już głoskę [r], choć może być jeszcze zastępowana głoska [l]

• w swoim słowniku czynnym posiada około 2000 wyrazów

Szósty rok życia dziecka

Prawidłowo rozwijające się dziecko:

• dysponuje wszystkimi częściami mowy, kategoriami gramatycznymi oraz rodzajami zdań występującymi w języku polskim

• używa liczebników głównych i porządkowych, co się wiąże z rozumieniem pojęcia zbioru

• nazywa pory roku, pory dnia, dni tygodnia i miesiące, pamięta imiona bohaterów książek, stosuje nazwy ogólne, takie jak owoce, warzywa, kwiaty

• wymyśla wierszyki, bajki, zagadki

• opowiada trzyelementowa historyjkę obrazkową

• odchodzi od dosłownego rozumienia słów i wyrażeń, zaczyna używać słów i zwrotów o znaczeniu metaforycznym

• potrafi bawić się słowami, rymować, dostrzega wieloznaczność, wyrazów, zauważa niuanse językowe

• nawiązuje i prowadzi dialog z dorosłym niebędącym członkiem rodziny

• potrafi uzgadniać poglądy, łagodzić spory, wyrażać akceptacje, nie przerywać swojemu rozmówcy, czekać na swoja kolej w rozmowie

• wymawia wszystkie głoski języka polskiego

• posiada bogaty zasób leksykalny, który wynosi około 2500 wyrazów